Fizikte Ölçme

9.1.1.4. Ölçüm yapmanın ve birim sisteminin kullanılma gerekliliğini açıklar.

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

9.1.6

Fizikte Ölçme

Temel Büyüklükler

Türetilmiş Büyüklükler

Skaler ve Vektörel  Büyüklükler

Ölçmede Hata

Ayten Ayar Göktaş

Özel İnci Ümraniye Anadolu Sağlık Meslek Lisesi

Ölçme Nedir?

Bir büyüklüğün  belirlenen bir ölçeğin birimiyle karşılaştırılarak sayılması işlemine ölçme denir.

Birim Nedir?

Ölçülecek büyüklüğün cinsinden olan ; kişiden kişiye  ölçüm yapıla yere ve zamana göre değişmeyen büyüklüktür.  

Neden Ölçmeye İhtiyaç Duyarız?

Fizik gözlenebilen olay ve olgularla uğraşır.

 Nicel gözlemlerin yapılabilmesi ve sonuçların ifade edilebilmesi bazı büyüklükler yardımıyla olur. 

Deneyler sırasında bu büyüklüklerin ilk ve son durumları  ve değişimleri gözlenir.

Elde edilen nicel gözlem sonuçları ile analiz ve açıklamalar yapılır.

Uluslararası Birim Sistemi SI

Bilim ve Uluslararası ticaret alanında farklı ölçü birim sistemleri kullanılmasının yaratığı karmaşıklığı önlemek için bir uluslararası birim sistemi oluşturuldu. “SI” olarak ifade edilen Uluslararası Birimler Sistemi (Système International d'Unités), 1960 yılında yapılan 11. Ağırlıklar ve Ölçü Genel Konferansında kabul edilmiştir. SI birimler sistemi; Temel Birimler, Türetilmiş Birimler ve EK Birimler siteminden oluşmaktadır ( http://www.bipm.org/en/si ). BIPM tarafından yayınlamış SI birimler  broşürüne http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Temel Büyüklük	Birimi	Sembolü	Boyutu
Uzunluk	Metre	m	L
Kütle	Kilogram	kg	M
Zaman	Saniye	s	T
Elektrik Akımı	Amper	A	I
Termodinamik Sıcaklık	Kelvin	K	°
Madde Miktarı	Mol	Mol	N
Işık Şiddeti	Kandela	Cd	Iv

Temel Birimler Tablosu

Türetilmiş Birimler Tablosu

Skaler Büyüklük

Bir sayı ve birimle ifade edilebilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Bu büyüklüklerde yön ve doğrultu söz konusu değildir.

Kütle, enerji, iş , elektrik yükü, madde miktarı (mol), güç, uzunluk, özkütle, hacim, alan, zaman vb.

Vektörel Büyüklük

Yalnız sayı ve birimle ifade edilmesi yeterli olmayan ; başlangıç noktası, yönü,  doğrultusu da olan büyüklüklere vektörel büyüklükler denir.

Hız, kuvvet, ivme, yer değiştirme, açısal momentum, çizgisel momentum, kuvvet, ağırlık, elektrik alan, manyetik alan vb.

Ölçmede Hata

Her ölçüm, o değişkenin gerçek değerinden biraz farklı olur. Ölçülen büyüklüğün gerçek değeri ile ölçme sonuçlarından elde edilen değer arasındaki farka “hata” denir.

Hata Kaynakları

a)Ölçüm yapan kişiden gelen hatalar

Ölçüm yapan kişinin yaşı, öğrenim durumu, bedensel engeli, dikkati, o anki ruh hali vb.

b) Ölçme yönteminden gelen hatalar

Ölçme yaparken en uygun yöntem seçilmelidir. Futbol becerisini ölçmek için yazılı sınav yapmak uygun bir yöntem değildir.

c) Ölçme aracından gelen hatalar

Aracın hatalı üretilmiş olması, yeterince hassas olmaması vb.

d) Ortamdan kaynaklanan hatalar

Isı basınç gibi dış ortamın araç üzerinde yapacağı deşiklikler ölçme aracını etkiler; paslanma ve genleşme gibi.

ÖDEV: Tabloyu doğru biçimde doldurunuz

		Temel		Türetilmiş
	Birim	Sakler	Vektörel	Skaler	Vektörel
Kuvvet
Zaman
İş, enerji
Kütle
Işık şiddeti
Hacim
Uzunluk
Akım
Madde Miktarı
Hız
Basınç