AKIŞKANLAR

9.2.3. Adezyon ve kohezyon kuvvetlerini günlük hayat örnekleri ile açıklar
           Yüzey gerilimi ve kılcallığı günlük haya örnekleri ile açıklar 

AKIŞKANLAR

ADEZYON VE KOHEZYON

YÜZEY GERİLİMİ VE KILCALLIK

AKIŞKANLAR

SIVILARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

üMoleküller arası uzaklık katı maddelere göre daha fazladır.

üMoleküller birbirleri üzerinde kayma hareketi yapar .

üSıvılar sıkıştırılamaz.

üSıvılar akışkandır.

üTanecikler arası çekim kuvveti katılara oranla daha az ama gazlara oranla daha fazladır.

üTanecikler birbirinden kısmen bağımsızdır.

üSıvılar genel olarak mıknatıstan etkilenmez. Fakat demir, nikel ve kobaltın sıvıları etkilenir.

Örnek 1

I.      Belirli bir hacimleri vardır.

II.       Sıkıştırılamazlar.

III.       Tanecikleri birbirleri üzerinden kayabilir.

●

    Yukarıda verilenlerden hangileri hem katılar hem de sıvılar için doğrudur? 

Örnek 2

I.Tanecikli yapıdadırlar

II.Bulundukları kabın şeklini alırlar

III.Hacimleri her zaman bulundukları kabın hacmine eşittir.

●

Yukarıdaki yargılardan hangileri hem sıvılar hem de gazlar için söylenebilir?

Sıvıların kütlesinden dolayı üzerlerine etkiyen ağırlık kuvveti vardır. Sıvılar üzerinde etkili olan başka kuvvetler de vardır.

1)Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti

2)Sıvı molekülleri ile içinde bulunduğu kap arasındaki adezyon kuvveti

Bu kuvvetlerin neden olduğu olaylar

1)Viskozluk veya iç sürtünme

2)Yüzey gerilimi

3)Kılcallık

Adezyon (yapışma) Kuvveti

Adezyon bir cismin başka bir cisim üzerine yapışmasıdır.

       Boyanın duvara yapışması

Suyun cama yapışması                                           

                                   

                      
 
Mobilyaların üzerinin tozlanması                                   Tozun arabalara yapışması

Kohezyon (tutma ) Kuvveti

Bir sıvının içindeki molekülleri bir arada tutan çekim kuvvetine kohezyon tutma kuvveti denir.

İnce boru içindeki sıvıların yüzeyinin tümsek  ya da çukur olması adezyon ve kohezyon kuvvetlerinden kaynaklanır.

Su ve civa için adhezyon ve kohezyon büyüklüklerini karşılaştırınız.





                        Adhezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyük olan sıvılar                 klıcal boruların içinde yükselir ve bulundukları yüzeyi ıslatırlar.
                        Kohezyon kuvveti adhezyon kuvvetinden büyük olan sıvılar                       kılcal borularda alçalır ve bulundukları yüzeyi ıslatmazlar.

              


           

Örnek 3

1.                      Damlanın tek parça halinde olması kohezyon kuvveti etkisi iledir.
2.                      Damlanın muslukta asılı kalması adezyon kuvveti etkisi iledir.
3.                      Damlanın ağırlık kuvveti adezyon kuvvetinden büyük ise damla                                             musluktan            düşer.

      Yukarıda verilenlerden hangileri musluğun ucundaki damla için doğrudur?

Örnek 4

 

Yağmur sonrası bir damla fotoğraftaki şekilde çiçeğin ucunda asılı kalmıştır.

Buna göre,

I.Damlanın ağırlık kuvveti kohezyon kuvveti ile dengelenmiştir.

●

II.Damlanın küresel şekil alması kohezyon kuvveti etkisi ile gerçekleşmiştir.

●

III.Damlanın adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyüktür.

Yargılarından hangileri söylenebilir

Yüzey Gerilimi

Sıvı yüzeyinin gergin ve esnek bir zar gibi davranmasına yüzey gerilim denir. Sıvı yüzeyindeki birim uzunluğa dik olarak uygulanan gerilme kuvvetinin büyüklüğüne yüzey gerilimi katsayısı denir.

       

Sıvının içinde  bulunan moleküllere etki eden kuvvetler birbirini dengelediği için molekül sıvı içinde dengededir.

Yüzeydeki moleküle etki eden net kuvvet sıvının içine doğrudur.

Bu yüzden,

1.Sıvı yüzeyi, bu sıvı örten bir zar gibi davranır.

2.Verilen bir sıvı hacmi için bu yüzeyin yüz ölçümü en küçük değeri alır.

Yüzey gerilimi katsayısı=Kuvvet / uzunluk

Yüzey gerilimi katsayısının birimi         Newton / metre dir

Yüzey gerilimine örnekler

Yüzey geriliminin etkileri videosu

Basilisk

YÜZEY GERİLİMİ NELERE BAĞLIDIR

1.SIVININ CİNSİNE: Erimiş madenler hariç yüzey gerilimi en fazla olan sıvı sudur.

2.KİRLENME: Su yüzeyinin kirlenmesi yüzey gerilimini değiştirir.

3.SICAKLIK DEĞİŞİMİ: Sıcaklığın artması yüzey gerilimini azaltır.

4.SABUN VE DETERJAN: Temizlik maddeleri suyun yüzey gerilimini 4-5 kat azaltarak ıslanmayı kolaylaştırır se suyun kirlere nüfuz etmesini sağlar.

5.SUYA TUZ KARIŞTIRMAK: Suya tuz karıştırmak yüzey gerilimini artırır.

6.KARIŞIMLAR VE ÇÖZELTİLER:  Karışan maddelerin molekül yapıları elektriksel özellikleri , kimyasal yapıları, bağlanma şekilleri gibi birçok faktör yüzey geriliminde farklılıklara neden olur.

Örnek 5

Aşağıdakilerden hangisi yüzey geriliminin bir sonucu değildir?

a)Küçük su damlalarının küresel şekil alması

b)Denizden çıkan çocuğun saçlarının birbirine yapışması

c)Demirden yapılmış büyük gemilerin suda yüzebilmesi

d)Bir kap içine kabın hacminden daha fazla sıvı konulabilmesi

e)Bazı küçük canlıların su üzerinde suya batmadan durabilmesi

Örnek 6

Küçük sıvı kütlelerinin küresel şekil almaya çalışmalarının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

a)Atmosfer basıncı

b)Yüzey gerilimi

c)Adezyon kuvvetleri

d)Yerçekimi

e)Sıcaklık

KILCALLIK

Kılcal borularda (çapı 1 mm den küçük borular) sıvıların yükselmesi ya da alçalması olayına kılcallık denir.

Ağaçlarda suyun köklerden yukarılara iletilmesi

Kayaların içine suyun girmesi ve donarak kayaları parçalaması

Kağıt havlunun suyu çekmesi

Çaya değdirilen kesme şekerin geri  kalanının da ıslanması

İspirto ocağının yanması

Mumun yanması  

Kılcallık ile açıklanabilir.

Kılcallık etkisi

1.Sıvı ve katı molekülleri arasındaki adezyon kuvvetinden

2. Sıvının yüzey geriliminden yani kohezyon kuvvetinden kaynaklanır.

Boynuzlu şeytan ihtiyacı olan suyu nasıl vücuduna alıyor? Cevabını öğrenmek için videoyu izlemelisiniz.

         Cam boru ne kadar darsa su o kadar fazla yükselir.Sıvının boruda yükselme miktarı ile borunun yarıçapı ters orantılıdır.

Bir bitkinin yapraklarına suyun taşınması kısmen kılcallık ile açıklanabilir.

Kohezyon kuvveti adezyon kuvvetinden büyük, sıvı yüzeyi tümsek, sıvı tüp içerisinden sıvı yüzeyinden daha aşağıda kalacak şekilde yükselir, tüpün çapı ne kadar küçükse o kadar az yükselir

Adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyük, sıvı yüzeyi çukur, tüpün çapı ne kadar küçükse  sıvı o kadar fazla yükselir

Ödev

Kitabınızdaki sayfa 70  Kendimizi Değerlendirelim ödevinizdir, defterinize yazarak cevaplayınız